Milimetrik kalsifik plak nedir ve nasıl oluşur?

Milimetrik kalsifik plak, atardamarların (arterlerin) iç duvarlarında biriken ve genellikle 1-2 milimetre boyutlarında olan küçük, sert kalsiyum birikintileridir. Bu birikintiler, ateroskleroz (damar sertleşmesi) sürecinin bir parçası olarak ortaya çıkar ve damar duvarında kireçlenme olarak da adlandırılabilir. Kalsifikasyon, yani kireçlenme, plakların stabil veya kararsız olma durumunu belirleyebilir ve kardiyovasküler risk değerlendirmesinde önemli bir göstergedir. Özellikle koroner arterlerde, karotis arterlerde veya diğer büyük damarlarda görülebilir. Milimetrik boyutları nedeniyle genellikle erken evre değişiklikleri temsil eder ve sıklıkla bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemleriyle tespit edilir.

Milimetrik kalsifik plakların oluşumu, aterosklerozun karmaşık ve yavaş ilerleyen bir sürecidir. Bu süreç genellikle şu aşamalardan oluşur:

• Endotel Hasarı: İlk adım, damarın iç yüzeyini kaplayan endotel tabakasının hasar görmesidir. Bu hasar; yüksek tansiyon, sigara kullanımı, yüksek kolesterol, diyabet veya inflamatuar süreçler gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Hasar, endotelin bariyer işlevini bozarak plak oluşumunu tetikler.
• Lipit Birikimi: Hasar gören endotel altına, kandaki LDL (kötü kolesterol) gibi lipitler birikmeye başlar. Bu lipitler, oksidatif stres veya enflamasyon nedeniyle modifiye olur ve bağışıklık hücreleri (özellikle makrofajlar) tarafından alınarak "köpük hücreleri" oluşturur. Bu hücreler, damar duvarında yağlı çizgiler veya erken plaklar şeklinde görülebilir.
• İnflamasyon ve Plak Büyümesi: Süreç devam ettikçe, enflamatuar yanıt artar ve düz kas hücreleri gibi diğer hücreler plak bölgesine göç eder. Bu hücreler, ekstraselüler matris (bağ dokusu) üreterek plağı stabilize etmeye veya büyütmeye katkıda bulunur. Zamanla, plak fibroz bir kapakla kaplanır ve daha karmaşık bir yapı haline gelir.
• Kalsifikasyon (Kireçlenme): Plak olgunlaştıkça, içerdiği hücreler (özellikle düz kas hücreleri ve makrofajlar) apoptoz (programlı hücre ölümü) geçirir veya enflamatuar sinyallerle aktive olur. Bu durum, kalsiyum fosfat kristallerinin birikmesine yol açar. Kalsifikasyon, plak içinde minik, milimetrik boyutlarda sert alanlar oluşturur. Bu süreç, vücudun plağı "onarma" girişimi olarak düşünülebilir, ancak aşırı kalsifikasyon plağın kırılgan hale gelmesine neden olabilir.
• İlerleme ve Sonuçlar: Milimetrik kalsifik plaklar başlangıçta küçük ve asemptomatik olsa da, zamanla büyüyerek damar lümenini daraltabilir veya kararsız hale gelip yırtılabilir. Yırtılma durumunda, pıhtı oluşumu (tromboz) meydana gelerek ani kalp krizi veya inme gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Özetle

Milimetrik kalsifik plak, aterosklerotik sürecin erken veya stabil bir formudur ve kalsiyum birikimiyle karakterizedir. Oluşumu, endotel hasarı, lipit birikimi, inflamasyon ve kalsifikasyon aşamalarını içeren uzun bir süreçtir. Erken teşhis ve yaşam tarzı değişiklikleri (sağlıklı beslenme, egzersiz, sigarayı bırakma) ile ilerlemesi yavaşlatılabilir veya önlenebilir. Eğer risk faktörleriniz varsa, düzenli kontroller yaptırmanız önerilir.